| 31-12-2016 | 10.30 uur |
OVER WATER – 72
De rechtsstaat in verval
De afgelopen maanden heb ik het boek: “De rechtsstaat in verval”, met als subtitel: “Over de lange mars door de instituties”, gelezen. Het boek, geschreven door Sybe Schaap een oud dijkgraaf, heeft op mij veel indruk gemaakt. Ik onderschrijf, op basis van eigen waarneming, zijn analyse en conclusie dat de rechtstaat in verval is en dat hét symptoom daarvan de opkomst is van het populisme en populistische leiders. Rancune, onbehagen en cynisme sluipen in het politiek systeem zonder een bijdrage te leveren aan oplossingen. Zondebokken worden in het populistische gedachtegoed gecreëerd en gedemoniseerd. Maar wat mij nog het meest raakte was het verval van het begrip ‘waarheid’.
Enkele citaten uit het boek ter illustratie:
- “We leven in een post factual democracy. Beleid, feiten en argumenten zijn onbetekenende dingetjes geworden. Het enige dat echt telt is dat iets eenvoudig aan de media en het publiek is te verkopen”. (Peter Köppl)
- “Dit is een ‘ongemak’ waar de integere politicus mee tobt: hoe om te gaan met de feitenvrijheid van de publieke oordeelsvorming?”
- “Feiten lijken onderhandelbaar geworden. Welke feiten voor waar worden aangenomen lijkt bepaald te worden door de groep waartoe men zich zelve toerekent en de opgewekte emotie.”
Eerder schreef ik over het verval van het begrip ‘waarheidbeleving’ in de politiek in het artikel over liegende/dromende politici.
Edmund Burke
Het tweede wat mij trof was het feit dat reeds Edmund Burke (1729-1797) waarschuwde voor een ver doorgevoerde democratisering. Hij vreesde een te grote nadruk op het eigen belang, wat een evenwichtige belangenafweging in de weg zou staan. Burke waarschuwde tegen een democratische overgang van het gezag naar een beweeglijke commerciële klasse, waarvan Trump in mijn ogen een vertegenwoordiger is. Tegen de verleiding van een samenleving gebaseerd op contract, bood hij het perspectief van een op vertrouwen gestoelde samenleving – ‘een verbondenheid, niet alleen van hen die thans leven, maar ook tussen hen die leven, die gestorven zijn en die nog geboren worden’. Burke meende dat de opkomende democratie het besef van een generaties overspannende menselijke verbondenheid zou elimineren. Ook Nietzsche (1844-1900) waarschuwde voor een doorgeschoten democratisering voor de menselijke verhoudingen. ‘Men leeft voor vandaag… men leeft uitermate onverantwoordelijk.’. De waarheid is volgens Burke het volgende slachtoffer. Feiten maken plaats voor ideologisch bedrog en platvloerse leugens. De realiteit verdwijnt achter een maskerade van schijn en propaganda. Algemeen geldende ‘wetten’ die bepalend lijken voor het gedrag van mensen zijn:
- zo min mogelijk geven en zo veel mogelijk nemen
- zo min mogelijk risico en zo veel mogelijk voordeel
- zo min mogelijk verantwoordelijkheid en zo veel mogelijk hoogachting
- zo min mogelijk afhankelijk zijn van anderen en zo veel mogelijk anderen van jouw afhankelijk maken.
Zij passen in de historisch ontstane socio-biologische natuur van de individuele mens en van menselijke groepen. De vooruitgang van de mensheid is volgens Burke in belangrijke mate een zoeken geweest naar middelen ter inperking en regulering van deze ‘wetten’: de moraal, het recht, de religie, de pers, de openbaarheid, de publieke opinie, de ideeën van het humanisme enzovoort.
Het boek van de oud dijkgraaf Sybe Schaap is het lezen meer dan waard als je op zoek bent naar een verklaring van wat er om je heen in de politiek en in de samenleving gebeurt. Het vergt wel enig doorzettingsvermogen om door de soms taaie teksten heen te komen.
Twentekanaal
Toekomst muziek?
Onderzoekers van de Radboud Universiteit en het Max Planck Instituut voor Mariene Microbiologie hebben in het Twentekanaal een microbe ontdekt die met behulp van methaan ijzerverbindingen afbreekt. Dit kan op termijn mogelijkheden bieden in de waterzuivering, bijvoorbeeld voor het gebruik van een bioreactor. De balans tussen methaan afbrekende en methaan producerende processen beïnvloedt de wereldwijde uitstoot van het sterke broeikasgas in de atmosfeer. De nu ontdekte microbe blijkt met behulp van methaan ijzerverbindingen af te breken, zodat afbraakproducten beschikbaar komen voor andere bacteriën. Dat kan van grote invloed zijn op de cycli van ijzer en methaan in de bodem en sedimenten, en daarmee op de kwaliteit van de natuur. Het nu gevonden metabolisme van de microbe kan een nieuw licht werpen op de aloude discussies over de rol die ijzerproducerende processen op de vroege aarde hebben gehad. De onderzoekers vermoeden dat de microbe mogelijk miljarden jaren geleden al een belangrijke rol vervuld heeft. Ze kon vermoedelijk 4 tot 2,5 miljard jaar geleden goed groeien in de zuurstofloze, maar methaanrijke atmosfeer van de ijzerhoudende oceanen.
Louis van der Kallen