Betreft: Vragen over de aanvoer van zoet water, kenmerk 18003
Geacht Dagelijks bestuur,
De huidige hoge temperaturen en de ermee gepaard gaande droogte hebben tot gevolg dat de aanvoer van zoet water de nodige inspanningen van ons waterschap vereist. Op dit moment is alles nog redelijk in de hand te houden in ons gebied. De klimaatscenario’s veranderen echter met dag en de extremen blijven elkaar overtreffen. Een aantal factoren was voor West-Brabant gelukkig gunstig ten aanzien van de aanvoer van zoet water. Overbodig te vermelden dat de beschikbaarheid van zoet water ook wereldwijd een punt van zorg is.
De voorgenomen verzilting van het Volkerak-Zoommeer (al gaande door het achterstallige onderhoud van de sluizen) maakt dat een belangrijke bron van zoet water gaat wegvallen. Zoet water voor West-Brabant wordt in dat scenario via de Roode Vaart aangevoerd.
Vragen
Is de aanvoer van voldoende zoet water in de huidige extreme weersomstandigheden gegarandeerd wanneer het Volkerak-Zoommeer zou zijn verzilt?
Zijn er alternatieve aanvoerroutes voor zoet water denkbaar?
Is in de huidige beleidsdocumenten rekening gehouden met de extremen waar we nu al mee te maken hebben?
Is heroverweging van de verzilting van het Volkerak-Zoommeer niet urgent?
OVER WATER – 147: BOSBOUW EN BEGRAZING GAAN HEEL GOED SAMEN
Foto: boerderij De Regte Heijden
In Over Water 145 schreef ik o.a. over hoe de ideeën van Ernst Gotsch inzake de combinatie van landbouw en bosbouw vorm gegeven kunnen worden en hoe door de vermenging van bomen en gewassen het koolstofgehalte van de bodem en de productiviteit van het land verbeterd kunnen worden en hoe bosbouw en begrazing (silvopasture) gecombineerd kunnen worden met een bijzondere kwaliteit vlees als gevolg.
Tot mijn blijdschap kwam ik op zaterdag 21 juli in de wetenschapsbijlage van de NRC een artikel tegen over dezelfde onderwerpen met de titel: “Bomen moeten terug op het land” en als subtitel: “het combineren van land- en bosbouw biedt perspectief op verduurzaming. Plant en dier profiteren van elkaar.” Het mooie van het artikel vond ik de voorbeelden van boeren in Nederland die de vermenging van landbouw en bosbouw al in praktijk proberen te brengen, zoals Wim van Roessel uit Riel die in zijn bedrijfsvoering op zijn boerderij De Regte Heijden in 2014 een bosweide (1ha) heeft aangelegd. Dit is een combinatie van bomen en heesters met vee en veevoerproductie. De bomen, vee en weiland worden beheerd als één systeem. De bomen (appels en peren) geven schaduw, hetgeen goed is voor de gezondheid van het vee. In de bosweide staat ook een bijenkast. Ik vind dit een prachtig voorbeeld van hoe het moet. Het geeft mij ook een goed gevoel dat dit voorbeeld zich bevindt in het werkgebied van het waterschap de Brabantse Delta, waar ik zelf als bestuurder mag functioneren.
In het NRC artikel wordt ook verwezen naar studies zoals van Paul Burgess van de Cranfield University die aantonen hoe profijtelijk het combineren van landbouw met bosbouw kan zijn en hoe ecologische doelen samen kunnen gaan met goed, profijtelijk en maatschappelijk verantwoord boeren
De Sint Antoniuskapel in Aijen Foto: Michiel Verbeek
In de media (ANP) werd ik getroffen door de kop: “Waterschap gaat dijk verlagen na verzet dorpsbewoners”. De dijken rond het Noord-Limburgse dorpje Aijen worden toch niet hoger dan oorspronkelijk afgesproken. Die toezegging deed bestuurder Rein Dupont van het Waterschap Limburg tijdens een met spoed ingelast bewonersoverleg, nadat ruim twintig boze burgers met schoppen gewapend naar de dijk aan de Maas togen om die eigenhandig te verlagen.
De dijk was namelijk tot veertig centimeter hoger dan, in hun ogen, was afgesproken. Hierdoor werd veel inwoners een uitzicht op de Maas ontnomen. Na deze spontane actie besloot het schap water bij de wijn te doen.
Bij dijkverbeteringen worden dijken altijd hoger gemaakt dan volgens de normen noodzakelijk. Na een verhoging/verbreding zakt de dijk altijd door inklinken in. Modelmatig wordt daarom de vermoedelijk noodzakelijke extra benodigde hoogte berekend. Dit om extra handelingen en kosten te voorkomen. Dat gebeurt al vele tientallen jaren en blijkt nodig. Afhankelijk van de ondergrond en het materiaalgebruik blijkt meestal dat na inklinken de dijk aan de normen voldoet en slechts zelden wordt dan de normhoogte substantieel overschreden. De gebruikte modellen blijken veelal juist. Nu de extra laag eraf schrapen en over twee jaar gaan kijken hoeveel de dijk is ingeklonken en dan de dijk op hoogte brengen, en dat eventueel later nog een keer, is je reinste verspilling van overheidsgeld. Als het waterschap de verbeteringen zelf zou betalen heb ik er niets over te zeggen en zou ik slechts over zoveel toegeeflijkheid meewarig mijn hoofd schudden. Maar in dit geval betaalt de rest van Nederland mee. Dijkverbeteringen aan primaire keringen, zoals bij Aijen, worden voor 50 % opgebracht door het Rijk, voor 40 % door de waterschappen gezamenlijk en slechts voor 10 % door het eigen waterschap. Hier wordt het korte-termijn-denken en het ‘niet in mijn achtertuin’ en een voorgenomen wetsovertreding beloond door een bestuur/bestuurder met te slappe knieën. Er is niks mis met naar de burger luisteren, maar dat moet er niet toe leiden dat ondoelmatig met overheidsgeld wordt omgegaan en goede procedures, zoals het aanbrengen van een overhoogte om het onvermijdelijke inklinken op voorhand te compenseren, om zeep te brengen.
Het waterschap stelt hier, naar mijn inzicht, de verkeerde prioriteiten. Dijken worden niet verhoogd om aan normen te voldoen, maar om de veiligheid nu en in de toekomst zo goed mogelijk te borgen tegen de laagst mogelijke maatschappelijke kosten. Wat mij betreft betaalt het waterschap Limburg deze meerkosten volledig zelf en wordt bij de volgorde waarin tot 2050 de verbeteringswerken aan primaire waterkeringen in Nederland worden uitgevoerd, de prioriteiten gelegd bij waterschappen die wel werken aan een toekomstige veiligheid tegen de laagst mogelijke maatschappelijke kosten.
Ik sluit niet uit dat de komende verkiezingen voor een nieuw waterschapsbestuur in 2019 hier iets mee te maken heeft. Dit voorval laat dan ook zien dat de politisering van het waterschapsbestuur in 2008 geen winst is voor de kwaliteit en (financiële) duurzaamheid van de beslissingen.
Het is weer zomer. Voor mij betekent dat afkicken van Buitenhof en weer even wennen aan “het filosofisch kwintet“. Dat ging een paar weken terug over ‘overbevolking’ en allerlei daaraan verbonden aspecten zoals: solidariteit, voedsel en welvaartverdeling, ecologische voetafdruk enz.
In het gesprek kwam ook het boek Drawdown voorbij. Een boek dat mij na lezing zeer aanspreekt. Ik schreef daar eerder een stukje over in het kader van vroegere waarschuwingen voor door de mens veroorzaakte klimaatveranderingen. Het boek geeft circa 100 oplossingsrichtingen over hoe de opwarming van de aarde te vertragen en zelfs terug te dringen. Van energie-alternatieven: wind-, zon-, geo-, hydro-, golf-, getijde-, bio- en nucleaire energie. Ze worden stuk voor stuk (en allerlei varianten inclusief opslagsystemen) uitgewerkt.
Ook de hoofdstukken over voedsel (teelt en bereiding) zijn uitgebreid. Hoe te komen tot een plantrijk dieet? Hoe te komen tot een permacultuur? Onder andere gericht op bodemherstel zodat de bodem duurzaam in staat is voedsel te produceren en de bodembiotoop hersteld wordt. Hoe de voedselafvalberg te verminderen? Hoe de voedselbereiding te verbeteren en de CO2 uitstoot daarvan te verminderen? Hoe de ideeën van Ernst Gotsch inzake de combinatie van landbouw en bosbouw vorm gegeven kan worden en hoe door de vermenging van bomen en gewassen het koolstofgehalte van de bodem en de productiviteit van het land verbeterd kan worden. Hoe de rijstbouw geïntensiveerd en verbeterd kan worden. Hoe bosbouw en begrazing (silvopasture) gecombineerd kan worden met een bijzondere kwaliteit vlees als gevolg. Hoe met een beter nutriëntenbeheer de C02 uitstoot beperkt kan worden en de kwaliteit van de bodem verbeterd.
Voor de leden van het algemeen bestuur van het waterschap Brabantse Delta was er een bijeenkomst over de droogte. In al die jaren van mijn bestuurlijke betrokkenheid bij waterschappen was dit de eerste keer dat het nodig was om er bestuurlijk op deze wijze over te praten. De droogte van nu is uitzonderlijk en ondanks dat we boffen dat de winter nat is geweest en de Maasafvoer door nalevering van water vanuit de bodem in het bovenstroomse gebied van de Maas nog redelijk op peil is gebleven, nemen de zorgen voor de landbouw toe. Deze zomer gaat steeds meer lijken op “De hondsdagen van 1976“. Tevens wordt duidelijk dat het verzilten van het Volkerak-Zoommeer systeem het domste is wat denkbaar is. Nu kan dit zoete water nog gebruikt worden door de landbouw in grote delen van West-Brabant, Zeeland en Zuid-Holland. Wel dient dan de sluipende verzilting snel gestopt te worden door doorspoelen en door het reeds decennia uitgestelde onderhoud aan de sluizen omgaand ter hand te nemen, zodat deze rijke bron van zoete welvaart behouden blijft. De droogte laat ook zien dat het gat, dat Nieuwe Waterweg heet en circa 800 kubieke meter zoet water per seconde verspilt, gedicht moet worden. De honger naar zoet water moet gestild worden door nu eindelijk te gaan werken aan sluizen in de Nieuwe Waterweg die bij een oplopend tekort aan zoet water gedicht kunnen worden.
Recent dook de tijgermug (Aedes albopictus), een Aziatische muggensoort, op in acht Nederlandse gemeenten in de provincies Noord-Holland, Zuid-Holland, Flevoland, Gelderland, Overijssel en Limburg. De tijgermug kan nare ziekten overbrengen, zoals dengue (knokkelkoorts) en zika. Volgens Arnold van Vliet wordt Nederland door klimaatverandering geschikter als leefgebied voor de tijgermug. Zijn stelling op het 1e hittestress congres van 25 juni te Den Bosch was: “Het is niet de vraag óf, maar wanneer hij zich in Nederland zal vestigen.”
Het ECDC (European Centre for Disease Prevention and Control) volgt de opmars van de tijgermug in Europa. In 2000 kwam de tijgermug alleen rond de Middellandse Zeevoor. Nu leeft hij al tot aan de Atlantische kust van Frankrijk, in de Vogezen en in Noord-Frankrijk. Ons Nederlandse klimaat lijkt geschikt voor de tijgermug. De hoeveelheid neerslag en de gemiddelde wintertemperatuur worden, gezien de klimaatontwikkelingen, steeds gunstiger voor de tijgermug.
De tijgermug is een gemene steker. Nu hun komst onafwendbaar lijkt, moeten we ons er op gaan voorbereiden. Dat betekent mensen vertellen dat stilstaand water in bakken, potten en vijvers middels de tijgermug, bronnen kunnen gaan worden van ernstige ziekten zoals dengue en zika. Nieuwbouwhuizen zouden in de toekomst bijvoorbeeld standaard uitgerust moeten worden met voorzieningen voor horren. Maar ook gemeentelijke overheden zullen na moeten gaan denken over of en hoe ons rioolstelsel beter kan worden ingericht of hoe de tijgermug daarin kan worden bestreden. Rioolputten/straatkolken, met hun stilstaande water, kunnen in de toekomst broedplaatsen worden van tijgermuggen. Zeker bij nieuwbouwwijken verdient het overweging te kijken wat er anders kan en misschien zelfs anders moet.
