verzilting – Pagina 4

ONNATUURLIJKE MAXIMALE VERZILTING ZEELAND DREIGT!

| 03-02-2015 | 15:00 uur |

ONNATUURLIJKE MAXIMALE VERZILTING ZEELAND DREIGT!

Deltabeslissing legt Zeeland buitensporig in de pekel en verlegt zoutindringing onnodig landinwaarts naar de West-Brabantse rivieren met effecten voor het grondwater. De Deltabeslissing lost twee oude wensen van biologen in: beperkt getij op het Grevelingen en een zout Volkerak-Zoommeer (VZM). Daarnaast zijn er lobby’s met een heel beperkt belang in vergelijking tot deze rigoureuze en uiterst kostbare ingreep. Hoe verhoudt zich dit tot het algemeen belang en wat is dat algemeen belang? Welke argumenten hebben de beleidsmakers om daar geen rekening mee te houden?

Biologen zeggen getij en zout horen bij Zeeland, maar vergeten dat bij Zeeland ook een belangrijk deel van de afvoer van de grote rivieren hoort en dat er zeer grote verschillen in zout water zijn.

Zout water
In Nederland varieert het zoutgehalte van water van bijna 0 tot 19 gr Cl’/l (Noordzee). Zoet water voor de landbouw heeft een zoutgehalte van 0 tot 0,3 gr Cl’/l. Het maakt slechts 1,5% uit van het gehele interval aan zoutgehaltes. Zoet water is dus uiterst gevoelig en een kostbaar goed. Het zo goed en zo lang mogelijk zoet houden van oppervlakte- en bodemwater is het algemene belang en gaat boven groepsbelangen. De mens leeft op het land en van zoet water en wil net als elke andere soort zo lang mogelijk overleven in de delta. Groepen met tegengestelde belangen moeten zich dat goed bewust zijn. Daarbij komt dat zout water zwaarder is dan zoet water en het zoete(re) water gemakkelijk kan verdringen.

Natuurkrachten
In onze delta zijn we onderhevig aan het spel van natuurkrachten op land en water en op de interactie van zee- en rivierwater. Krachten die vele malen groter zijn dan de mens en die we alleen met inzicht en kennis zo goed mogelijk kunnen geleiden. Inmiddels zijn we de redenen voor het aloude visionaire deltaplan voor de veiligheid en de waterhuishouding weer vergeten. Men heeft totaal geen benul meer van de kracht en de macht van het water. Toch zal zo goed mogelijk aan die lijn moeten worden vastgehouden om op lange termijn te kunnen overleven. Er kleven wellicht bepaalde onvolkomenheden aan het plan in biologische zin, maar deze hoeven niet te leiden tot dit soort onnodige tegendraadse ingrepen met schier onomkeerbare effecten. De laatste vier eeuwen zijn onze zeearmen steeds sterker gaan uitschuren en dieper geworden. De verzilting nam daarmee in het geheel sterk toe. Het zoutgehalte bleef evenwel vanaf de monding afnemen naar de Brabantse wal, waar het zoutgehalte het laagst is onder invloed van de rivierafvoeren. De eilanden konden zich goed redden met de zoetwaterbellen in de duinen en de werpzanden, die hoger dan de zeespiegel lagen. Hoe lager het zoutgehalte in de omgeving van die zoetwaterbellen hoe omvangrijker die zoetwaterbellen waren en kunnen zijn.

Het deltaplan voorzag in het weer sluiten van de kustlijn voor optimale veiligheid en compartimentering om de zoetwaterhuishouding te versterken en een gericht gebruik van zoet water voor de eilanden, zoete Zeeuwse wateren, waaronder een zoet Grevelingenmeer. Daarmee werd vooruit verdedigd, zowel wat de veiligheid betrof als tegen de verzilting.

Met de blijvende toename van de zeespiegel (Nederland kantelt ook) zet de verzilting zich sluipend en ondermijnend door. Primair van belang is het zoete(re) water zoveel mogelijk naar de kust te brengen om de toenemende verzilting van bodem en oppervlaktewater landinwaarts zoveel mogelijk te vertragen. Daar zou maximaal op gestuurd moeten worden. Pas daarna komen de deelbelangen met voorop de landbouw, die de mens voedt. Onder invloed van belangenlobby’s wordt daarentegen de verzilting juist in hoge mate gestimuleerd. Die is landelijk niet uniform van aard en niet van gelijke omvang.

Bewuste verzilting Zeeland
Er is inmiddels geen estuariene natuur meer op de Oosterschelde en in het zoute Grevelingenmeer. Er komt immers geen zoet water van de grote rivieren meer. De Oosterschelde en Grevelingen zijn nog nooit zo zout geweest en zouden dat met de bedoeling van het deltaplan en ook zonder de infrastructuur van het deltaplan in geen eeuwen geweest zijn. (Hoewel buiten dit kader: de Westerschelde is ook nooit zo zout geweest als door de verdiepingswerken voor de haven van Antwerpen en de zandwinning.) Door de deltabeslissing zal het Grevelingenmeer nog wat in zoutgehalte toenemen, maar het VZM dat al dertig jaar, een mooie ecologische leeftijd, als zoet meer bestaat in het verlengde van een brak leven met mooie ontwikkelingen, wordt volledig ecologisch te niet gedaan voor een echt zout meer met een zoutgehalte van 10 tot 16 gr Cl’/l. Dat is een aanmerkelijk hoger zoutgehalte dan waaraan de west Brabantse rivieren bloot stonden vóór de delta infrastructuur. Hoewel men enerzijds 45 m3/sec aan zoet water denkt te besparen, heeft men anderzijds voor deze rivieren weer 20 m3/sec extra nodig voor verziltingsbestrijding. Het open water (oppervlaktewater) in Zeeland wordt kunstmatig maximaal verzilt. Vanuit het zo zoute open water vindt verdringing van het zoetere grondwater langzaam maar zeker plaats. De vraag naar zoet water op de eilanden en langs de rand van de lagere delen van de Brabantse wal zal daardoor gaan toenemen. Op de eilanden ontstaat steeds meer open water door afgravingen van natuurorganisaties, die een grote drang hebben om parken voor trekvogels te maken zonder respect voor de natuur van het bestaande land en zonder oog te hebben voor negatieve consequenties. Daardoor wordt steeds meer bodemweerstand tegen verzilting weggehaald, worden plas dras gronden maximaal verzilt en wordt het zoetere grondwater in de omgeving verdrongen. Dit heeft grote negatieve consequenties voor de mogelijkheden van zoetwaterbellen van enige omvang. Bovendien worden juist in de duinen en de hoog gelegen randen vakantieparken aangelegd. Niet bevorderlijk voor waterkwalitatief betrouwbaar zoet grondwater en beperkt de omvang. Al met al een sinister vooruitzicht zonder duurzame oplossingen. Het aanleggen van pijpleidingen vanuit het Brabantse om de eilanden van zoet water te voorzien en ’s winters te injecteren in de bodem voor de landbouw is lokaal slechts beperkt haalbaar en niet duurzaam. Technisch interessant, maar geen wezenlijke oplossing. Het is schone schijn. Biologen zien het niet zo zwaar in, want de landbouw kan met de huidige mogelijkheden met minder zoet water toe en de toekomst voor de voeding is voor hun de zilte teelt en schelpdieren. Alsof een niche markt de bevolking zou kunnen voeden.

Een zout VZM
Om een doel te bereiken, signaleert men doorgaans een waterkwaliteitsprobleem en vervolgens wil men dan een robuuste en duurzame oplossing (voor het eigen doel). Dat geldt ook hiervoor en evenzeer voor het Grevelingenmeer. (N.B. Een waterkwaliteitsprobleem kan zich voor doen als in de gegeven geografische omstandigheden door het handelen van de mens de waterkwaliteit een naar het gevoelen van de mens negatieve wending neemt en men er last van krijgt. Objectivering is dus een eerste vereiste.) Men constateerde blauwalgenbloei in een beperkte periode in de zomer op het VZM. Esthetisch niet plezierig voor de pleziervaart en locaal bij stranden veroorzaakt het huidirritatie bij waterminnaars. Bij het groeien naar een ecologische evenwicht komen er altijd uitbarstingen van soorten voor. De blauwalgen bloei is zeer sterk teruggedrongen, niet alleen door mosselen. Men noemde dit een waterkwaliteitsprobleem, maar is in wezen een ecologische eruptie. (Hartekreet: De kunst is geduld te hebben met de natuur en zoveel mogelijk met de vingers er van af te blijven. Het huidige fenomeen van de industrie van maakbare natuur vernielt ten onrechte zeer veel natuur, omdat men zichzelf belangrijker vindt dan de natuur. In die zin is bezinning bij de natuurorganisaties brood nodig. Liever geen aaibare natuur dan parken.) De blauwalg kan dus geen reden zijn voor zo’n drastische maatregel. Blijft de stelling dat men zoet water zou besparen en dat men op termijn te weinig zoet water zou hebben om aan het afgesproken criterium van max. 450 mg Cl’/l te voldoen. Men vergeet dat er vóór de aanleg van de delta infrastructuur er heel veel meer zoet water van de grote rivieren ten goede kwam aan de Zeeuwse wateren, waardoor er een grote schakering aan lagere zoutgehaltes was, van belang voor het grondwater en de zoetwaterhuishouding op de eilanden. Men vergeet dat men aan het potverteren gaat van een gemengde overgangslaag in de bodem, die een buffer vormt tegen een te snelle verzilting. Men rekent zich ten onrechte rijk en waarvoor? Voor een schijntje meer zoet water voor midden- en west Nederland? In kringen van biologen is de noodzaak van een zout VZM ook omstreden en Vlaanderen wenst het ook niet. Tevens wordt door een zout VZM een zoet Grevelingenmeer onmogelijk. Het benodigde zoete water om het VZM zoet te houden is er wel degelijk. Bovendien mag het criterium van 450 mg Cl’/l best wel eens tijdelijk wat hoger zijn. Men verlaat nu zonder noodzaak een zoet water zone en brengt bewust verzilting verder het land in. Conclusie: Een zout Volkerak-Zoommeer is onzinnig.

Getij op het Grevelingen
Met een brede bres van 4 meter diep in het noordelijk deel van de Brouwersdam wil men gedempt getij terug brengen op het Grevelingenmeer. Dat meer staat al in open verbinding middels een kokersluis in het zuidelijk deel. Door die verbinding met de Noordzee blijft het meer in hoge mate zout, wat minder dan de Noordzee. Die kokersluis was eigenlijk ontworpen om het Grevelingenmeer zoet te maken en te houden. In het verlengde van een ander beleid inzake de Oosterschelde is ook de beslissing genomen om het Grevelingenmeer vooralsnog zout te houden en niet zoet te maken. Een zoet Grevelingenmeer zou met name voor Schouwen-Duiveland van grote betekenis zijn. Nu doet zich in een deel van het meer thermische en zout gelaagdheid in het water voor. Het gevolg is een zuurstofloze onderlaag met een eigen niet aaibare natuur. Dit fenomeen doet zich in alle diepere meren in Nederland voor. De wind zorgt voor stroming in de meren en kan de zuurstof tot een bepaalde diepte brengen. In Nederland beweegt het grensvlak zich ongeveer tussen de 10 en 15 meter diepte. Door bepaalde omstandigheden wat hoger, maar niet hoger dan 7 meter diep. Bijkomend verschijnsel is dat het onder bepaalde windomstandigheden zeer tijdelijk scheef kan gaan staan en lokaal hoger komen (en elders dieper). In het Grevelingenmeer bevinden zich in het westelijk deel twee oude diepe zeegeulen tot 35 meter diep en het grensvlak schijnt in de loop van de tijd omhoog gekomen tot ca. 6 meter diep. Er is geen reden te bedenken waarom dit nog verder omhoog zou komen. Dit voor deze situatie natuurlijke fenomeen wordt alleen hier nu als een waterkwaliteitsprobleem aangemerkt. Waarom mag van de beleidsmakers deze natuurvorm niet bestaan? Duikers (hoeveel?) willen graag dieper duiken en een aaibare natuur zien. Mosselkwekers die in het meer zijn neergestreken willen graag hun oppervlakte aan percelen verder uitbreiden. Voor strandgangers kan, de hele kleine kans bij een bepaalde wind, op een ervaring met zuurstofloos water op zich minder plezierig zijn door stank. De kansen dat men verjaagd wordt door stortbuien is vele malen groter. Wettigen deze hele beperkte belangen zo’n fundamentele grote ingreep, waarbij b.v. een zoet Grevelingenmeer in de toekomst onmogelijk wordt. Een deltabeslissing, die honderden miljoenen kost? (Ook nog met de wens van de pleziervaart om ook een opening in de Grevelingendam te krijgen, waarvoor in de plaats een brug moet komen.) Na uitvoering van de bres in de Brouwersdam is er een mogelijkheid om turbines voor getijde-energie te plaatsen. Ook dat gaat nog eens met extra overheidssubsidie en zal ondanks alle voorinvesteringen nauwelijks rendabel kunnen zijn. Bovendien is onbekend wat die turbines in de bres aan schade aan de zeedieren toebrengt.

Aan de hand van 3D-berekeningen wordt verwacht, dat het getij door de bres een zodanige menging te weeg zal brengen, dat de zuurstofloze laag wordt opgeruimd. Helaas zal dit niet het geval zijn. Deze berekeningen kunnen het verschijnsel gelaagdheid in relatie tot menging niet aan. Wel zal het grensvlak van de zuurstofloze onderlaag om laag worden gebracht. Er zijn echter andere mogelijkheden, dan een bres in de Brouwersdam, om dit te bewerkstelligen, zoals het aanbrengen van een dichtheidsscherm voor de kokersluis. Zo’n scherm is aan de onderkant open en zuigt als een stofzuiger in de laagwaterfase het zuurstofloze water aan de bodem naar de Noordzee en in de hoogwaterfase wordt zuurstofrijk water vanuit de Noordzee naar de onderlaag gevoerd. De kosten hiervoor zijn veel lager en houdt de mogelijkheid van een zoet Grevelingenmeer open. Ook hiervoor is een dichtheidsscherm effectief. Voorts wordt er op gewezen dat afgestorven organisch materiaal naar de bodem zakt en mogelijk eens kan leiden tot stankoverlast. Ook de recreatie veroorzaakt een zekere belasting. Het is maar zeer de vraag of dit als last zal optreden, omdat aan het grensvlak al processen optreden, die een mogelijke stankbelasting tegengaan. Van andere diepe meren in Nederland hoor je hier niets over. In een zoet Grevelingenmeer zou dit een aanleiding voor veenvorming kunnen zijn. Conclusie: een bres in de Brouwersdam is onnodig en ongewenst.

Geen eenheid in zout-zoetbeleid
Een zoet Grevelingemeer zou kunnen functioneren als zuidelijke zoetwaterbuffer, mocht er iets mis gaan met onze enige nationale buffer, het IJsselmeer. De beleidsmakers achten echter de buffer aan zoet water op het Haringvliet en Hollands Diep wel voldoende. Merkwaardig genoeg weerhoudt het hen niet om met een kierbesluit Haringvliet weer zout water op het Haringvliet te brengen, waardoor tegendraads inlaatpunten voor zoet water naar het oosten worden verplaatst.

De voorlopige besparing van 25 m3/sec aan zoet water door een zout VZM komt ten goede aan midden en west Nederland, een druppel op een gloeiende plaat en weinig zinnig. Te meer daar dit gebied planologisch de tering niet naar de nering zet met betrekking tot het zoet water verbruik. Door uitbreidingswijken te blijven plannen en realiseren in dit gebied, waar polders rond de kernen nogal eens op N.A.P.- 5m liggen, wordt alleen maar zout water door onderbemaling aangetrokken en vergt meer een meer zoet water. Daarnaast is er de strijd om het veen te beschermen, dat veel zoet water vergt. Er wordt hier al lang een achterhoede gevecht geleverd tegen verzilting, terwijl de druk evident is met de ligging beneden de zeespiegel. Het zou veel logischer zijn om zich in dit gebied te gaan voorbereiden, dat het gebied lokaal echt verzilt. Dat zou heel veel zoet water kunnen uitsparen.

Er zijn andere mogelijkheden om aanzienlijke hoeveelheden zoet water te besparen en geen druppels, zoals een kering met schutsluizen in de Nieuwe Waterweg en de inpoldering van de Markerwaard.

Een zout VZM om zoet water te besparen kan geen issue zijn. Men snijdt zich in de vingers!

Ir W.B.P.M. Lases, 02.02.2015

Geen reacties

(NATTE/ZOUTE) DROOM OF NACHTMERRIE – 15: ER IS MEER GEBEURD DAN DE KOMST VAN DE QUAGGAMOSSEL

door - PUBLICATIES

| 25-01-2015 | 12:45 uur |

(NATTE/ZOUTE) DROOM OF NACHTMERRIE – 15

Er is meer gebeurd dan de komst van de quaggamossel

De landsregering heeft de “ontwerp-rijksstructuurvisie Grevelingen en Volkerak-Zoommeer” vastgesteld en daarmee het voornemen kenbaar gemaakt een beperkt getij terug te brengen in het Volkerak-Zoommeer en deze wateren op termijn te verzilten.

In de ontwerp-rijksstructuurvisie en in bijbehorende stukken wordt steeds gesteld dat de quaggamossel verantwoordelijk is voor de sterk verminderde blauwalgproblematiek op het Volkerak-Zoommeer. En vaak wordt er dan bij vermeld dat deze verbetering niet blijvend hoeft te zijn omdat ook het quaggamosselbestand kwetsbaar zou kunnen blijken. Hiermee wordt de indruk gewekt dat zonder de quaggamossel er geen verbetering zou kunnen zijn optreden. Dat is echter slechts een deel van de werkelijkheid.

Het vaak vergeten deel is dat ook voor blauwalgen geldt dat ze alleen overvloedig kunnen voorkomen als ook hun eten in overvloed beschikbaar is. Hoe hoger de stikstof- (N) en fosfaat- (P) gehalten in het water hoe meer kans op overvloedige blauwalgengroei. De stikstofaanvoer naar het Volkerak-Zoommeer systeem is de afgelopen jaren aanzienlijk gedaald. In de milieurapportage uit 2012 zijn daarvan cijfers op de pagina’s 64/65 te vinden. Die spreken boekdelen. Was de aanvoer van stikstof in de jaren 1989/95 voor het Krammer-Volkerak nog gemiddeld 1450 kg/ha/j in de jaren 2000/2009 was dat gemiddelde gedaald naar 1000 kg/ha/j. Een daling met 31 %. Voor het Zoommeer was die daling gemiddeld zelfs 37 %. Ook de fosfaataanvoer in het Krammer-Volkerak daalde. Van gemiddeld 46 kg/ha/j in de jaren 1989/95 tot 25 kg/ha/j in de jaren 2000/2009. Een daling van 46 %. Ook in het Zoommeer was er sprake van een significante daling, zij het dat deze beperkt bleef tot 13 %. Wetgeving, zoals de nitraatrichtlijn en een ander bemestingsbeleid in de landbouw, begint steeds meer effect te sorteren. Maar er is ook sprake van een afnemende nalevering van orthofosfaat uit de waterbodems. Kortom, de hoeveelheid voedsel in het water van het Volkerak-Zoommeer voor de blauwalgen is de afgelopen jaren geleidelijk gedaald en daalt verder. Gesteld mag worden dat ook de daling van de stikstof- en fosfaatgehalten een bijdrage heeft geleverd aan de geconstateerde afname van bloei van blauwalgen. De totale waterkwaliteit van het zoete Volkerak-Zoommeer is al jaren aan het verbeteren en er is geen reden om aan te nemen dat die geleidelijke verbetering nu zou stoppen.

Louis van der Kallen

Geen reacties

(NATTE/ZOUTE) DROOM OF NACHTMERRIE: TUSSENSTAND PETITIE – 2

door - PUBLICATIES

| 21-01-2015 | 17:00 uur |

(NATTE/ZOUTE) DROOM OF NACHTMERRIE: TUSSENSTAND PETITIE – 2

Op 14 oktober zijn wij de petitie “STOP DE VERZILTING VAN HET VOLKERAK-ZOOMMEER” gestart. Op 1 januari 2015 hadden 931 mensen deze ondertekend.
Er werden in 2014 bij de petitie 95 opmerkingen gemaakt die vrijwel allen de wens tot zoet blijven van het Volkerak-Zoommeer onderschreven c.q. motiveerden. Wij zullen de komende weken een aantal van de opmerkingen via de facebook pagina van Ons Water onder uw aandacht brengen. De onderstaande drie opmerkingen van even zovele ondertekenaars waren alle gedateerd 15 oktober 2014:

“Als Bergenaar heb ik deze kwestie vol verbazing gevolgd. Altijd gedacht dat de minister van I en M toch nooit groen licht zou geven, dus toch wel! Met de huidige ontwikkelingen wat betreft de waterkwaliteit totaal 350 miljoen uitgeven lijkt me volstrekt verkeerd, belachelijk zelfs. Als recreant van het gebied kan ik meepraten over de huidige waterkwaliteit, minstens 5 jaar helder, waterplanten en vrijwel geen overlast van blauwalg. Dat het nog niet structureel ”goed” is weten we, maar geeft het een ieder geval een kans…
“Als visser is het al triest te zien dat de visstand zwaar onder druk staat door (beroepsmatige) overbevissing. Helemaal een doodzonde dat potentieel een van de mooiste viswateren waar heel lang een goede en mooie populatie vissen van diverse soorten wordt verkwanseld voor feitelijk niets anders dan nostalgie.”
“Je ziet het gewoon aan de vissen in het Volkerak dat ze het daar goed naar hun zin hebben momenteel. Ze zien er gezond en wel doorvoed uit, waarom dan nu nog ingrijpen? Verzilting is echt niet meer nodig. Het zou jammer zijn als dit gebied terug zout zou worden.”

Als voorbeeld een mooi filmpje van Franse vissers op het Volkerak.

Louis van der Kallen

4 reacties

(NATTE/ZOUTE) DROOM OF NACHTMERRIE – 14: EEN BUITENLANDSE BLIK

door - PUBLICATIES

| 17-01-2015 | 16:00 uur |

(NATTE/ZOUTE) DROOM OF NACHTMERRIE – 14

Een buitenlandse blik

Nederlanders denken dat, als het over water gaat, we de ’top’ van de wereld zijn en misschien zijn we dat ook wel. Maar de vraag is of dat ook zo is als het over verzilting gaat. Verzilting van landbouwgronden is al decennia een mondiaal probleem. In dat kader is het misschien toch goed om te kijken wat buitenlandse experts geschreven hebben over verzilting in Nederland. Dat kan ook interessant zijn als je beseft dat Nederland als deltagebied altijd heeft beschikt over grote voorraden en aanvoer van zoet water wat zou kunnen leiden tot onderschatting van de problematiek van verzilting of het denken over zoet watertekorten.

In het kader van de eventuele verzilting van het Volkerak-Zoommeer is in april 2012 verschenen het Milieueffectrapport waterkwaliteit Volkerak-Zoommeer

Op pagina 145 onder het kopje ‘Expert review oktober 2006′ wijzen buitenlandse deskundigen op de mogelijke risico’s en bijwerkingen van verzilting van het Volkerak-Zoommeer. Hierbij enkele memorabele citaten:

“Een zout Volkerak-Zoommeer zou een habitat kunnen gaan vormen voor schadelijke mariene algensoorten.”
“Langdurige perioden van sterke gelaagdheid en een gering zoutgehalte in de bovenste waterlaag zouden kunnen leiden tot een hoge concentratie van micro-algen, die buiten het bereik blijven van algenetende bodemdieren, zoals mosselen.”

Eveneens hebben de experts gemeld dat de spontane herintroductie van mosselen etc. te positief is geschat.”

In maart 2014 is verschenen de OECD studie “Water Governance in the Netherlands, Fit for the future.”. Dat is een studie van de OECD uitgevoerd door een keur van internationale deskundigen naar het totale waterbeheer in Nederland. Ook daaruit enkele citaten: pagina 57

“In the past, water supplies have been abundant and the abstraction regimes used in the Netherlands have focused on ensuring flood safety an protecting water quality. However, there is a growing risk of shortage due to a lack of water and increasing salinity as sea water intrudes into the delta and saline groundwater rises.”
“According to Jeuken et al. (2012), estimates of economic loss to the Dutch agricultural sector may reach EUR 700 million in a ‘dry year’ (frequency of 1/10 years) and EUR 1800 in an ‘extreme dry year’ (frequency of 1/100 years)”

En te vinden op pagina 187:

“In fact, since 2006, the quality of the Volkerak-Zoommeer has unexpectedly improved due to the introduction of the quagga mussel that filters the water and removes algae.”

Duidelijk is dat internationale deskundigen zien dat er aan verzilting, en daarbij het verloren gaan van zoet watervoorraden, ook in Nederland risico’s verbonden zijn. Hieronder het optreden van een zoet watertekort dat grote verliezen kan betekenen voor onze landbouwproductie. Ook is helder dat er problemen kunnen ontstaan met mariene (zout water) algensoorten. Kortom verzilting van het Volkerak-Zoommeer is risicovol en kan een forse schade betekenen voor onze landbouwproductie.

Louis van der Kallen

2 reacties

(NATTE/ZOUTE) DROOM OF NACHTMERRIE: TUSSENSTAND PETITIE – 1

door - PUBLICATIES

| 13-01-2015 | 12:00 uur |

(NATTE/ZOUTE) DROOM OF NACHTMERRIE: TUSSENSTAND PETITIE – 1

Op 14 oktober zijn wij de petitie “STOP DE VERZILTING VAN HET VOLKERAK-ZOOMMEER” gestart. Op 1 januari 2015 hadden 931 mensen deze ondertekend. Van de ondertekenaars hadden 20 % dat gedaan zonder hun naam en adres kenbaar te maken. Van de wel bekende ondertekenaars kwam
13 % uit het buitenland, voornamelijk België en Duitsland
42 % kwam uit het werkgebied van het waterschap Brabantse Delta
9 % uit Zeeland
22 % uit Zuid-Holland
14 % uit de rest van Nederland.
Wat qua woonplaatsen van de ondertekenaars opviel was dat 8,5 % uit Bergen op Zoom en ruim 4 % uit de Heen kwam. Het lijkt erop dat nogal wat recreanten, natuurliefhebbers en agrarische ondernemers de petitie tekenden. Zij zien klaarblijkelijk als geen ander de nadelen van verzilting.
Verder werden er in 2014 bij de petitie 95 opmerkingen gemaakt die vrijwel allemaal de wens tot zoet blijven van het Volkerak-Zoommeer onderschreven c.q. motiveerden. Wij zullen de komende weken een aantal van deze opmerkingen via de facebook pagina van Ons Water onder uw aandacht brengen. De eerste was gedateerd 15 oktober 2014:
“Als voormalig waterbouwer, betrokken bij de aanleg van de secundaire deltawerken, heb ik met grote verbazing kennisgenomen van de beslissing van dit kabinet. Met heel veel miljoenen guldens (euro’s) belastinggeld van de inwoners is een veilig en prachtig Volkerak-Zoommeer ontstaan dat nu plotsklaps weer teniet wordt gedaan. Hierbij moet bedacht worden dat het 30 jaar geduurd heeft om tot dit moois te komen. Verzilting vraagt wederom een tijdsspanne van 30 jaar of meer om eenzelfde?? natuur terug te krijgen. Verzilting heeft alleen zin als het volledige getij terugkeert want anders verkrijgen de omwonenden een stinkende en rottende waterplas ervoor terug. De omliggende gemeenten dienen hiervan goed bewust te zijn omdat dit ook ten koste gaat van het alom gepropageerde (water)toerisme in deze regio.”

Louis van der Kallen

4 reacties

(NATTE/ZOUTE) DROOM OF NACHTMERRIE – 13: HET RAMMEGORS VOORLOPIG WEER ZONDER GETIJ

door - PUBLICATIES

| 10-01-2015 | 12:15 uur |

(NATTE/ZOUTE) DROOM OF NACHTMERRIE – 13

Het Rammegors voorlopig weer zonder getij

Het terugbrengen van een zout getij vanuit de Oosterschelde in het natuurgebied Rammegors bij Sint Philipsland is voorlopig gestopt. Rijkswaterstaat heeft de doorlaat die in de Krabbenkreekdam was gecreëerd gesloten. Dit is uit voorzorg gedaan omdat de bodem van de Oosterschelde voor de dam veel sneller blijkt te eroderen dan gedacht. Zolang niet duidelijk is wat daar de gevolgen van zijn, wordt er geen zout water doorgelaten.

Vanaf 5 december 2014 liet de sluis in de Krabbenkreekdam weer zout water uit de Oosterschelde in het natuurgebied Het Rammegors lopen. Op 19 december is de sluis weer afgesloten vanwege de snelle erosie aan de bodem. De fundering waar de sluis op staat kan hierdoor worden aangetast. Het is nog onduidelijk hoeveel tijd het onderzoek vraagt en hoe lang de doorlaat gesloten blijft.

Rijkswaterstaat wilde weer zout water in het Rammegors toelaten, zodat er weer slikken en schorren ontstaan. De huidige afsluiting heeft nog geen grote gevolgen voor de flora en fauna in het Rammegors, omdat er na twee weken getijdenstroming nog slechts beperkte verzilting heeft plaatsgevonden. Van het weer zout maken van natuurgebied Rammegors bij Sint Philipsland komt voorlopig dus niets terecht. Zolang nog wordt onderzocht wat de gevolgen van de erosie aan de bodem kan zijn, wordt geen zout water doorgelaten.

Was de erosie te verwachten? Ik denk het wel. Een erosie-effect kan ook op gaan treden in geval het getij, zoals nu is voorgesteld, terug wordt gebracht in het Volkerak-Zoommeer.

In haar zienswijze heeft de Stichting Sirene nadrukkelijk gewezen op het risico dat, bij het terugbrengen van het getij in het Volkerak-Zoommeer, de zandhonger (erosie) in de Oosterschelde versterkt zal gaan worden waardoor slikken en schorren in omvang zullen afnemen. Feitelijk is de optredende erosie bij de doorlaat naar het Rammegors in het klein wat straks bij in het noordelijke deel van de Oosterschelde kan gaan gebeuren. Hopelijk leert Rijkswaterstaat hier iets van met betrekking tot de risico’s verbonden aan de plannen voor het Volkerak Zoommeer.

Louis van der Kallen

3 reacties

(NATTE/ZOUTE) DROOM OF NACHTMERRIE – 12: WAT IS DE WAARHEID? – 2

door - PUBLICATIES

| 04-01-2015 | 11:00 uur |

(NATTE/ZOUTE) DROOM OF NACHTMERRIE – 12

Wat is de waarheid? – 2

De ontwerp-rijksstructuurvisie is bijna juichend over de door de verzilting te verwachten positieve effecten voor het toerisme. Als dat werkelijk voor het hele gebied zo zou zijn waarom hebben dan maar liefst zes jachthaven/watersport bedrijven, die afhankelijk zijn van het watersporttoerisme dan een zienswijze ingediend met de volgende vier verzoeken:

Voorlopig af te zien van verzilting van het VZM, totdat duidelijk is of de overlast van blauwalg terugkeert.
Geheel af te zien van verzilting van het VZM als in een later stadium blijkt dat de kans dat overlast van blauwalg terugkeert nihil is.
Te onderkennen dat verzilting van het VZM forse negatieve effecten met zich meebrengt voor de havens achter de Manderssluis en het Benedensas.
De rijksstructuurvisie en de onderliggende MER en MKBA te heroverwegen en zo nodig aan te passen op de punten zoals in de bijlage bij deze brief genoemd.

Zouden de zes bedrijven: Jachthaven Waterkant te Dinteloord, Jachtcentrum te Dintelmond, Jachthaven de Vlije te Steenbergen, het Bunkerstation AM van der Kolk te Dinteloord, Stevens Nautical te Heijningen en Jachthaven de Schapenput in de Heen, hun belangen niet zien? Of is het zo dat in de stukken vooral de voordelen aan bod zijn gekomen.

Volgens hen is het voornaamste nadeel voor de waterrecreatie het opnieuw in bedrijf nemen van de Manderssluis en het Benedensas. Daarmee vermindert de bereikbaarheid van de Brabantse binnenwateren, omdat geschut moet worden om de havens achter de sluizen (zes jachthavens met gezamenlijk zo’n 1.550 ligplaatsen) te bereiken. Daarnaast voorzien zij stankoverlast van rottende zeesla, juist bij de Manderssluis en het Benedensas.

Deze extra barriÃ¨re voor hun klanten heeft een sterk negatief effect, zowel op het aantal overnachtingen van passanten als op de aantrekkelijkheid van de vaste ligplaatsen. Dat blijkt naar hun inzicht uit het feit dat de havens achter deze twee sluizen pas goed tot ontwikkeling zijn gekomen na de afsluiting van de Philips- en Oesterdam. In de Maatschappelijke Kosten/baten analyse (MKBA) is dit negatieve effect amper meegenomen voor de passanten en helemaal niet voor de vaste ligplaatsen, terwijl het overgrote deel van de inkomsten van een jachthaven komt uit de liggelden van de vaste ligplaatshouders. Het niet meenemen van deze negatieve effecten is in hun ogen onterecht. “Verzilten van het VZM zal een zeer zware wissel trekken op de rentabiliteit en levensvatbaarheid van onze havens”, was hun harde conclusie. Voor wie is het dan wel voordelig? Ons Water sluit niet uit dat dit de havens zijn langs de Grevelingen. Ook hier lijkt het erop dat de Zeeuwen goede zaken doen met de structuurvisie en West-Brabant wederom aan het kortste eind trekt en de rekening mag betalen!

Louis van der Kallen

Eén reactie

MAXIMALE VERZILTING ZEELAND DREIGT

door - Geen categorie

| 22-12-2014 | 11:45 uur |

MAXIMALE VERZILTING ZEELAND DREIGT

Door het beperkte denken over zout en getij is er nu een waterbeleid dat streeft naar een maximaal verzilten van Zeeland, zowel van het oppervlaktewater als het grondwater. Onbegrijpelijk dat niemand zich realiseert zich hoe schadelijk dit zal zijn. Biologen zeggen eenvoudig dat zout bij Zeeland hoort en dat de moderne landbouw niet veel zoet water nodig heeft. Verder ontbreekt elke onderbouwing.

Want welk zoutgehalte hoort bij Zeeland ? Hoe lager het zoutgehalte in de wateren en de bodem hoe beter het zoetwaterbeheer op de eilanden.

De zoete delta verdween
Toen Mondragon aan het eind van 16e eeuw met 1500 man troepen in de nacht en bij laag water door het Zijpe trok van St-Philipsland naar Schouwen, was het water zoet. De geuzen in hun sloepen konden er niet dicht genoeg bijkomen, omdat het rond de doorwaadbare plaats te ondiep was. In de 70’er jaren (mijn deltadiensttijd) was het er 23 meter diep! In de afgelopen vier, vijf eeuwen zijn de zeegaten steeds dieper geworden en daarmee is het zoutgehalte toegenomen. Door toedoen van de mens drong de zee de zoete delta binnen en uiteindelijk moesten de Deltawerken vanwege veiligheid en waterhuishouding een einde maken aan deze onhoudbare situatie.

Het defensieve Deltaplan
Het oorspronkelijke Deltaplan voorzag in een zoet Zeeuws merengebied, dat van eminent belang was voor de zoetwaterhuishouding van de Zeeuwse eilanden en als zoetwaterbuffer. Het plan was een gerichte vorm van vooruit verdedigen om de oprukkende verzilting te vertragen. Vooruit verdedigen hoort, in welke vorm dan ook, het wezenlijke beleid te zijn van het Deltaprogramma.

Zouter dan ooit
Voordat er Deltawerken waren ging een groot deel van de rivierafvoer via de Zeeuwse wateren. Het zoutgehalte was er een heel stuk lager dan in de Noordzee, ook al was het over het algemeen zout genoeg voor de oester- en mosselteelt. Door het zout houden van de Oosterschelde zonder rivierinvloed is de Oosterschelde nog nooit zo zout geweest. Hetzelfde geldt voor de Westerschelde door de steeds grotere diepten en bijbehorende breedtes. Ik beschik over te weinig gegevens om een echte uitspraak te doen over het Grevelingenmeer, maar verwacht dat het ook zouter is dan vóór de realisatie van de delta-infrastructuur. Nadat Zeeland verstoken bleef van rivierwateraanvoer kwamen de eilanden steeds meer in het zout te liggen en als het aan de huidige plannen ligt dan wordt het straks zouter dan ooit.

De infrastructuur als gereedschap
De dammen en kunstwerken van de Deltawerken vormen het belangrijkste gereedschap voor de grote waterloopkundige ingrepen. Hiermee zijn zoetwaterstromen te sturen, kan verzilting worden tegengegaan en kunnen watervoorraden behouden blijven. Bij verkeerd gebruik, zoals de plannen voor een Volkerak-Zoommeer en invoering van getij op het Grevelingenmeer, wordt hetzelfde gereedschap, oorspronkelijk bedoeld tegen verzilting, zelfdestructief toegepast. De verzilting in Zeeland zou in geen eeuwen zo sterk worden als nu door misbruik van de bestaande infrastructuur.

Gevoel als fundament
Er is geen echte reden om van een stabiel zoet Volkerak-Zoommeer een zout meer te maken. Het is de nostalgische hang van een groep biologen naar de situatie van vóór de Deltawerken, die steun zoekt bij kleine lokale belangen, om vervolgens zo’n fundamentele wissel te trekken. Er is nu sprake van een ecologisch in hoge mate stabiel zoet water meer. Voor welke lobby gaan we dit verzilten? Het is duidelijk dat de bestuurders geen flauw benul hebben van waar ze mee bezig zijn en de deltacommissaris neemt dit nu over. Want als men zo zou redeneren, dan mag al ons land beneden de zeespiegel een zeevlakte worden.

De Grevelingen weer in het slop
In het Grevelingenmeer wil men beperkt getij toe laten. Met een brug in de Grevelingendam komt er ook wat getij op het VZM. Wat betekent dit voor de Rijndoorvaarhoogte van de bruggen over het Schelde-Rijnkanaal? Gigantisch hoge kosten en waarvoor? Men zal bedrogen uitkomen als men denkt met een opening in de Brouwersdam de thermische stratificatie op te heffen. De huidige angst op omkering van zuurstofloze onderlaag en de zuurstofrijke bovenlaag is ongegrond. Andersom kan dit juist wel optreden in een overgangsfase, nadat een gat in de dam is gerealiseerd.

Onrendabele getijdencentrale
Veertig jaar geleden is al gekeken naar mogelijkheden van een getijdecentrale in de Oosterschelde. Dit was en is in het geheel niet rendabel. Gaat nu het Rijk de infrastructuur voor de getijturbines in de Brouwersdam maken en komt er een verruiming van subsidiegelden om het turbineproject in het damgat te ontwikkelen? Dit alles om realisatie kost wat kost door te drukken.

De hoogste tijd voor verstandig handelen
Er is dan wel in Nederland een directeur zoetwaterbeleid. Het ontbreekt echter aan een verziltingsbeleid, waarbij het zoete water zo ver mogelijk naar de kust wordt gebracht om de sluipend toenemende verzilting maximaal te vertragen en terug te dringen. Vooruit verdedigen zou de basis moeten zijn van het nationale waterbeleid.

Ir. W. B. P. M. Lases
Tiel, december 2014

Geen reacties

(NATTE/ZOUTE) DROOM OF NACHTMERRIE – 10: WIE WORDEN ER BETER VAN?

door - PUBLICATIES

| 21-12-2014 | 11:15 uur |

(NATTE/ZOUTE) DROOM OF NACHTMERRIE – 10

Wie worden er beter van?

Al lijkt een plan nog zo onzinnig er is altijd wel iemand die er beter van wordt. De vraag is dan altijd wel: hoe lopen de hazen en welke lijnen zijn zichtbaar? In de maatschappelijk kosten-batenanalyse (MKBA) is op de pagina’s 73/77, in apart gekaderde teksten en tabellen/grafieken, aangetipt het grote belang van de mosselteelt en de ‘enorme’ potenties van het Volkerak-Zoommeer op deze economische activiteit. Enkele bemerkingen uit de MKBA over de mosselteelt die inzicht geven in de samenhang tussen de belangen van schelpdierkwekers en de mogelijke verzilting van het Volkerak-Zoommeer:

Pagina 75: “De productie van de echte Zeeuwse mossel neemt structureel af en er lijken geen mogelijkheden dit tij te keren zonder de inzet van de Grevelingen en/of Volkerak-Zoommeer.”
Pagina 77/78: “De pacht is nu 4 Ã 5 miljoen euro voor het Rijk. Opbrengst circa 850 euro per hectare (9 % van de jaarlijkse opbrengst).”
Pagina 80: “Geschikt in het Volkerak-Zoommeer 2128 hectare (bodemcultuur) en 1108 hectare voor mosselzaadinvang en/of hangcultures.”
Pagina 81: “Naast de mogelijkheden voor mosselcultures in het Volkerak-Zoommeer is er een breder uitstralingseffect, in de zin dat aquaculturen op de Oosterschelde (mosselen en oesters) positieve effecten kunnen ondervinden wanneer er voedselrijk water op de Oosterschelde gespuid wordt.”
Pagina 138: “Zeker voor de mosselvisserij kan er enige haast zijn in verband met de teruglopende productie en schaarste aan mosselzaad.”

Op pagina op 113 van het Milieueffectrapport bij de Rijksstructuurvisie (oktober 2014) is te vinden dat het Volkerak-Zoommeer totaal 10.527 hectare groot is waarvan 7.387 hectare water. 3.236 hectare is dus geschikt voor de schelpdierkweek (pagina 80, MKBA). Als we dan ook de vaargeul beschouwen, blijft er bitter weinig aantrekkelijks over voor de andere beoogde functies van het verzilte Volkerak-Zoommeer. Bij het terugbrengen van het getij profiteert de schelpdierteelt direct omdat de voedselschaarste in de Oosterschelde (deels) wordt opgeheven. Het rijk gaat dan voor 9 % van de opbrengst mee profiteren. Wij gunnen de Zeeuwse kwekers en werkers in die bedrijfstak een goede boterham. Maar niet ten koste van alles. Het grotendeels verwoeste bodemleven onder de hangcultures is nu niet bepaald een aantrekkelijk vooruitzicht voor de natuur van het Volkerak-Zoommeer. Het beeld van vele drijvende markeringstonnen en vele hectares water die voor de recreatievaart gesloten zullen worden, verkleinen de toekomstige kansen voor de recreatie fors. Van de recreatieve vergezichten zal weinig over blijven.

Bij de verzilting en de terugkeer van het getij profiteren de schelpdierkwekers in de Oosterschelde direct van de hogere fosfaat- en nitraatgehalten ongeacht de eventuele (overgangs)ellende die de recreanten en oeverbewoners zullen ondervinden van het grote sterven in de overgangsfase, hoelang die ook zal duren. Ook het Rijk kan gelijk genieten van de hogere pacht inkomsten. Ik ben benieuwd wat er dan van de soms mooie cijfers, vermeld in het MKBA, overblijft. Want bijna al die cijfers zijn gebaseerd op een soort alleenrecht van al die toekomstdromen. De ervaring leert dat, als je geen rekening houdt met de dromen van een ander, ook je eigen dromen vaak veranderen in nachtmerries.

Louis van der Kallen

Geen reacties

(NATTE/ZOUTE) DROOM OF NACHTMERRIE – 9: WAT IS DE WAARHEID?

door - PUBLICATIES

| 13-12-2014 | 22:40 uur |

(NATTE/ZOUTE) DROOM OF NACHTMERRIE – 9

Wat is de waarheid?

In de ontwerp-rijksstructuurvisie is op het kaartbeeld op pagina 28 te zien dat er vakantiewoningen voorzien zijn op de strook land tussen de Plaatvliet en de Binnenschelde, drijvende woningen op/aan/nabij de Prinsesseplaat en vakantiewoningen in de Auvergnepolder. De zelfde kaart is te zien in Verbonden Toekomst, een stuk van zeven gemeenten, waar ook het college van B&W Bergen op Zoom vorig jaar zijn handtekening onder heeft gezet. Bij brief berichtte het college aan mij: “De voorgestelde (vakantie)woningbouw in de visie, werd bij de businesscase beperkt tot eilanden in de Binnenschelde en de Kleine Molenplaat. Het College van Bergen op Zoom heeft evenwel geen fiducie in de voorgestelde (vakantie)woningbouw.”.

De MKBA (de maatschappelijke kosten-baten analyse) wekt een andere indruk. Geen businesscase, maar harde cijfers van mogelijke opbrengsten van gemeentelijke en rijksgronden waarop vakantiewoningen gebouwd zouden kunnen worden. Zo is op pagina 60 te vinden dat de gemeente aan bouwleges voor de waterwoningen â‚¬ 1.050.000,– kan vangen en voor de recreatiewoningen â‚¬ 780.000,–. Op pagina 61 is de grondopbrengst van de waterwoningen berekend: 2,9 miljoen voor de gemeente en 1,4 miljoen voor het Rijk. Voor de grond voor de recreatiewoningen kan de gemeente, volgens de berekeningen, 1,9 miljoen vangen en het Rijk 0,4 miljoen. Waar zouden die gegevens vandaan komen is dan de vraag? Sommige zijn af te leiden uit openbare cijfers zoals de leges. Maar de grondopbrengsten moeten toch echt voor een deel uit de gemeentelijk burelen komen.

Ik, en met mij velen, voel er niets voor om de Prinsesseplaat of de oevers van de Plaatvliet te bebouwen, maar wij zijn ook niet gekend in de plannen zoals geformuleerd in Verbonden Toekomst. Daar heeft wel het college van B&W van Bergen op Zoom zich aan verbonden, samen met de andere gemeenten met soortgelijke plannen, voor het gebied van het Volkerak-Zoommeer. De vraag is: waarom hebben ze het opgeschreven en middels een handtekening onderschreven als ze nu zeggen er geen fiducie in te zien? Ik kan er wel naar raden. Ook zij beseffen dat het financiële fata morgana’s zijn.
Ik denk dat men onder het motto: papier is geduldig en als de minister eenmaal tot verzilting heeft besloten zien we wel weer, tot de handtekeningen onder Verbonden Toekomst is gekomen. Nu het kabinet aan de ontwerp-rijksstructuurvisie heeft verbonden dat de eventuele opbrengsten gebruikt moeten worden om de verzilting te betalen heeft men ‘geen fiducie’ meer in de projecten die op papier het kabinet moesten overtuigen van het economische nut van de verzilting. Het doorprikken van de ballonen is wat de BSD en Ons Water betreft begonnen.

Louis van der Kallen